1 \documentclass[a5paper,twoside,openany]{book}
5 \usepackage{marginnote}
8 \usepackage{tikzpagenodes}
10 \usepackage[switch*,pagewise,modulo]{lineno}
12 \usepackage[classiclatin]{babel}
31 % set default font and line spacing
32 \renewcommand{\rmdefault}{ptm}
36 % default "empty" style to use for front pages
37 \fancypagestyle{empty}{
38 \fancyhf{} % clear all header and footer fields
39 \renewcommand{\headrulewidth}{0pt}
40 \renewcommand{\footrulewidth}{0pt}
44 % redefine \cleardoublepage so the pages created are completely empty
46 \renewcommand{\cleardoublepage}{
60 \renewcommand{\maketitle}{
63 \MakeUppercase{\LARGE\@author}
64 \\ {\Huge \@title \par}
75 \newcommand{\makecolophon}{
79 \\\copyright\ \@date\ \authorlong
81 \\Liber confectus cum \LaTeX.
84 \newcommand{\authorlong}{\@author}
86 \newcommand{\picsnote}{}
87 \newcommand{\setpicsnote}[1]{ % to add graphics notes
88 \AtBeginDocument{\renewcommand{\picsnote}{#1}}
90 \newcommand{\setauthorlong}[1]{ % to extend author data beyond \@author
91 \AtBeginDocument{\renewcommand{\authorlong}{#1}}
95 % formatting of table-of-contents entries
96 \titlecontents{chapter}
97 [0pt] % left margin from left page margin
98 { \thispagestyle{empty}} % above-code / global formatting
99 {} % numbered-entry-format
100 {} % numberless-entry-format
101 { % what happens after title
102 \titlerule*[0.5pc]{.} % a dotted line of 1pc between-dot distances
103 \contentspage % the page number
107 % chapter title format
108 \titleformat{\chapter}
110 {\large\centering} % title formatting
111 {} % section label (e.g. "Chapter")
112 {0pt} % distance between label and title body
113 {\chappic\MakeUppercase} % code preceding title body
114 [] % code succeeding title body
115 \titlespacing{\chapter}
118 {\baselineskip} % bottom margin
119 \newcommand{\newcontentsname}[1]{ % if we want to customize the ToC title
120 \AtBeginDocument{\renewcommand{\contentsname}{#1}}
124 % build first book pages and set up formatting for chapters following
125 \newcommand{\bookstart}{
134 \AddEverypageHook{\drawmarginsep}
139 % highly customized \chapter wrapper
140 \newcommand{\mychapter}[4]{ % picture, chapter title, ad capitulum
141 % if picture path given, build \chappic command and \chappicheight, else empty them
142 \ifx& % \ifx checks if succeeding items are the same, i.e. &==& _if_ %1/picture argument is empty
143 \renewcommand{\chappic}{\relax}
144 \settoheight{\chappicheight}{0}
146 \renewcommand{\chappic}{\vspace{-2\baselineskip}\\\includegraphics[width=\textwidth]{pics/#1}\\} % beware, carefully calibrated whitespace
147 \settoheight{\chappicheight}{\chappic}
150 \newpage % ensures markboth arguments are correct ones
152 % call chapter with only chapter title, add subtitle below
154 \vspace{-\baselineskip}
159 \vspace*{-\baselineskip}
160 % ensure first paragraph stars non-indented
162 \\ % necessary for unknown reason to make \noindent work
164 \newcommand{\chappic}{} % used in \titleformat to insert chapter picture before title body _if_ re_set by chapter command as non-empty
165 \newlength{\chappicheight} % used by marginnote positioning next to chapter picture
168 % marginalia formatting
169 \renewcommand\linenumberfont{\normalfont\small}
170 \let\oldmarginnote\marginnote
171 \renewcommand\marginnote[1]{
172 \oldmarginnote{\setstretch{1} #1}
174 \let\oldmarginpar\marginpar
175 \renewcommand\marginpar[1]{
176 \oldmarginpar{\setstretch{1}\RaggedRight #1}
178 % use \marginnote for marginalia on/next to the chapter pic itself
179 \newlength{\chapterpicnoteoffset}
180 \newcommand{\chapterpicnote}[2]{
181 \setlength{\chapterpicnoteoffset}{\dimexpr-\chappicheight-4\baselineskip}
184 \setlength{\chapterpicnoteoffset}{\dimexpr+\chapterpicnoteoffset+#1\baselineskip}
187 \marginnote{\\#2}[\chapterpicnoteoffset]
189 \marginnote{\raggedright \\#2}[\chapterpicnoteoffset]
194 % default chapter style
195 \fancypagestyle{fancy}{
196 \renewcommand{\headrulewidth}{1pt}
197 \fancyheadoffset[LE]{\dimexpr\marginparsep+\marginparwidth\relax}
198 \fancyheadoffset[RO]{\dimexpr\marginparsep+\marginparwidth\relax}
199 \fancyfootoffset[LE]{\dimexpr\marginparsep+\marginparwidth\relax}
200 \fancyfootoffset[RO]{\dimexpr\marginparsep+\marginparwidth\relax}
201 \fancyhf{} % clear all header and footer fields
202 \fancyhead[LE]{\leftmark}
203 \fancyhead[RO]{\rightmark}
204 \fancyfoot[LE,RO]{\thepage} % page number
206 \renewcommand{\chaptermark}[1]{\relax} % empty automatically inserted chapter label
207 \assignpagestyle{\chapter}{fancy}
210 % draw vertical margin separator lines
211 \newlength{\halfmarginparsep}
212 \setlength{\halfmarginparsep}{\dimexpr\marginparsep / 2 \relax}
213 \newcommand{\drawmarginsep}{
214 \begin{tikzpicture}[remember picture, overlay]
216 \draw [line width=1pt] ([xshift=\halfmarginparsep]current page header area.south east) -- ([xshift=\halfmarginparsep]current page text area.south east);
218 \draw [line width=1pt] ([xshift=-\halfmarginparsep]current page header area.south west) -- ([xshift=-\halfmarginparsep]current page text area.south west);
224 % some shortcuts to make the code less obtrusive inside the texts
225 \newcommand{\vs}[1]{\vspace{#1\baselineskip}\\}
226 \newcommand{\vsnonl}[1]{\vspace{#1\baselineskip}}
227 \newcommand{\marpicnonl}[2]{\includegraphics[width=#1\marginparwidth]{pics/#2}}
228 \newcommand{\marpic}[2]{\marpicnonl{#1}{#2}\\}
231 \title{FABVLAE ADDENDAE}
234 \newcontentsname{INDEX FABVLARVM}
235 \setauthorlong{Christian Heller (nōminātur plomlompom)\\plom@plomlompom.com}
236 \setpicsnote{Imāginēs dēlineantur cum Gimp et Stable Diffusion/AUTOMATIC1111.}
239 \mychapter{provrom.png}{PROVINCIAE ROMANAE}{AD CAPITVLVM I}{}
243 litterae \emph{nōn} Rōmānae: u, U, v
245 V/v \emph{et} U/u $\leftarrow$ V
247 v = V in\\PROVINCIA (prōvincia)
249 u = V in\\CAPITVLVM (capitulum)
251 \emph{ad} capitulum prīmum:
253 \marpic{}{frpag1.png}
255 DIODŌRUS: Ubi est imperium Rōmānum?
256 \\ SEXTUS: In Italiā est.
257 \\ DIODŌRUS: Est. Et ubi est?
258 \\ QUĪNTUS: In Āfricā est. In Galliā quoque est!
259 \\ DIODŌRUS: Est. Suntne prōvinciae Rōmānae, Āfrica et Gallia?
260 \\ SEXTUS, QUĪNTUS: Sunt!
261 \\ DIODŌRUS: Num Germānia quoque prōvincia Rōmāna est?
263 \\ DIODŌRUS: Nōn est. Germānia in Eurōpā, sed in imperiō Rōmānō nōn est. Sed magnum imperium Rōmānum est, et multae sunt prō\-vinciae Rōmānae.
264 \\ QUĪNTUS: Numerus magnus est! Nōnne\marginpar{nōnne = nōn-ne} Hispānia quoque prō\-vincia Rōmāna est?
266 \\ SEXTUS: Hispānia magna est. Multa et magna oppida in Hispāniā sunt, et fluvīi multī et magnī!
267 \marginpar{parva $\leftrightarrow$ magna\\pauca $\leftrightarrow$ multa}
268 \\ MĀRCUS: Quid? Pauca oppida in Hispāniā sunt, et fluviī parvī.
269 \\ DIODŌRUS: Pauca oppida in Hispāniā sunt, sed nōn parva. Parvī sunt fluviī, sed nōn paucī. Magnae silvae quoque in Hispāniā sunt.
270 \\ QUĪNTUS: Nōnne Graecia est prōvincia Rōmāna?
271 \\ DIODŌRUS: Est. Multae sunt īnsulae Graecae in imperiō Rōmānō.
272 \\ MĀRCUS: Sed parvae sunt!
273 \marginpar{\marpic{}{forest.png}silva, silvae}
274 \\ DIODŌRUS: Sunt in Graeciā īnsulae parvae. In Graeciā quoque sunt īnsulae magnae.
275 \\ QUĪNTUS: Suntne īnsulae Graecae in ōceanō Ātlanticō?
277 \marginpar{\emph{īnsula} Britannia:\vs{0.5}\marpicnonl{0.5}{britannia-insula.png}\vs{1.5}\emph{nōn} prōvincia \\Britannia:\vs{}\marpic{0.65}{britannia-provincia.png}\emph{prōvincia} Britannia\\(in īnsulā Britanniā)}
279 \\ DIODŌRUS: Num in ōceanō Ātlanticō sunt īnsulae Graecae? Nōn sunt.
280 \\ QUĪNTUS: Suntne īnsulae Rōmānae in ōceanō Ātlanticō?
281 \\ MĀRCUS: Sunt! Nōnne Britannia est?
282 \\ DIODŌRUS: Britannia est īnsula. Britannia quoque prōvincia Rō\-mana est, in īnsulā Britanniā. Īnsula parva nōn est. Sunt multae silvae et multī fluvii in īnsulā, sed nōn in prōvinciā. Silvae et fluviī nōn in prōvinciā nōn sunt Rōmānī. Nōnne prōvincia Britannia Rōmāna est? Est. Num īnsula Rōmāna est?
283 \\ SEXTUS, QUĪNTUS: Nōn est!
285 \\ DIODŌRUS: Nōn est.
287 \mychapter{domina.png}{DOMINA EVROPAE}{AD CAPITVLVM II}{}
288 \chapterpicnote{3}{Ecce domina Rōma!}
289 Ubi sunt fīliī et fīliae Eurōpae, Āfricae, Asiaeque?
291 \begin{tikzpicture}[x=0.25\marginparwidth,y=3\baselineskip]
292 \node[align=center] (mater) at (0,2) {māter\\ancilla};
293 \node[align=center] (pater) at (2,2) {pater\\nōn\\servus};
294 \node[align=center] (liberi) at (1,0) {filiae ancillae,\\filiī servī};
295 \draw (mater.south) -- (0,1) -- (1,1) -- (liberi.north);
296 \draw (pater.south) -- (2,1) -- (1,1);
299 \begin{tikzpicture}[x=0.25\marginparwidth,y=3\baselineskip]
300 \node[align=center] (mater) at (0,2) {māter\\nōn\\ancilla};
301 \node[align=center] (pater) at (2,2) {pater\\servus};
302 \node[align=center] (liberi) at (1,0) {nōn ancillae,\\nōn servī};
303 \draw (mater.south) -- (0,1) -- (1,1) -- (liberi.north);
304 \draw (pater.south) -- (2,1) -- (1,1);
308 Sunt in imperiō Rōmānō: Sunt servī et ancillae familiārum Rōmānārum. Magnus numerus est servōrum ancillārumque. Virī Rōmānī dominī servōrum sunt Graecōrum Hispānicōrum Britannicōrum cēterā\-rumque prōvinciārum. Rōma domina est multārum mag\-nārumque prōvinciārum. Multae fēminae et multī virī prōvinci\-ārum Rōmae ancillae et servī sunt.
310 Līberī Iūliī Aemiliaeque nōn sunt servī, nōn sunt ancillae. Sed multī puerī sunt servī, multae puellae sunt ancillae in imperiō Rō\-mānō. Cuius fīlius servus est? Ancillae fīlius servus est. Estne servī fīlius servus quoque?
312 Germānia nōn est prōvincia Rōmāna. Suntne virī Germāniae dominī? Suntne servī? Suntne fēminae Germāniae dominae? Suntne ancillae?
314 \mychapter{}{LIBRI LIBERORVM}{AD CAPITVLVM II}{}
315 \marginpar{librī $\neq$ līberī}
316 Ecce liber antīquus. Est liber Iūliae. Quis est titulus librī puellae? `FEMINAE ANTIQVAE' est. Quot vocābula in titulō sunt librī antīquī? Duo.
318 Ecce liber novus. Est liber Quīntī. Quis est titulus librī puerī? `VIRI IMPERII ROMANI' est. Quot vocābula in titulō librī novī sunt? Tria sunt. Quot syllabae in vocābulō sunt prīmō? Duae sunt.
320 \marginpar{\marpic{0.5}{single-book.png}ūnus liber\vs{}\marpic{0.5}{two-books.png}duo librī}
322 Iūlia et Quīntus fīlia fīliusque sunt. Fīliae et fīliī līberī sunt. Librī Iūliae Quīntīque sunt librī līberōrum.
324 Quot sunt librī līberōrum? Num trēs sunt? Nōn trēs, sed duo sunt. Quot sunt librī novī? Ūnus est.
326 Quot sunt pāginae librōrum līberōrum? Centum sunt. Quot sunt capitula in librō Iūliae? Sex sunt. Quot sunt vocābula in librō puerī? Mīlle sunt.
328 Quīntus: ``Ecce liber meus magnus est!''
329 \marginpar{\marpic{0.5}{child.png}ūnus …?\vs{}\marpic{0.5}{children.png}duo līberī}
331 Iūlia: ``Liber tuus nōn magnus, sed parvus est. Liber meus magnus est.''
333 Quīntus: ``Pāginae librī meī sunt multae. Pāginae librī tuī paucae sunt.''
335 Iūlia: ``Sed pāginae librī meī sunt magnae, et sunt parvae pāginae librī tuī.''
337 Quī sunt titulī librōrum līberōrum? Suntne Iūlia Quīntusque līberī librōrum?
339 \mychapter{}{NVM DOMINVS PLORAT?}{AD CAPITVLVM III}{}
340 Batiātus, quī dominus est, dormit.
342 Naevia, quae ancilla est, cantat. Iam nōn dormit Batiātus, quia eam audit. Īrātus venit et eam pulsat. Plōrat Naevia.
344 Crīxus, quī servus est, rīdet. Batiātus, quī Crīxum audit, eum vocat: ``Servus probus nōn rīdet!'' Crīxum pulsat. Crīxus plōrat. Batiātus: ``Vir nōn plōrat!'' Crīxum verberat. Iam nōn plōrat Crīxus.
346 \marginpar{\marpic{}{pulsat.png}Ancillam pulsat.}
348 \marginpar{\marpic{}{verberat.png}Servum verberat.}
350 Venit Spartacus. Est servus quoque. Videt Naeviam Crīxum\-que, quem interrogat: ``Cūr Naevia plōrat? Quis eam pulsat?'' Respondet Crīxus: ``Batiātus eam pulsat, mēque verberat.'' Spartacus eum interrogat: ``Quid? Tē verberat? Cūr Crīxus nōn Batiātum verberat? Fū! Vir probus verberat virum quī fē\-minam pulsat.'' Crīxus respondet: ``Quia servus dominum nōn verberat.'' Spartacus īrātus: ``Improbum est!''
352 Dormit Batiātus. Ecce venit Spartacus et Batiātum verberat.
354 Venit Crīxus, Spartacum videt, et videt Batiātum, quī plōrat et quem verberat Spartacus. Rīdet Crīxus et Batiātum vocat: ``Fū! Vir nōn plōrat!'' Batiātum verberat quoque.
356 \marginpar{Est Naevia \emph{quam} Batiātus pulsat.\vs{}Est Batiātus \emph{quem} Spartacus verberat.\vs{}Quid est \emph{quod} \\Naevia videt?}
358 Venit Naevia. Ecce servus verberat dominum, et plōrat dominus! Naevia Batiātum pulsat, et rīdet: ``Dominus quī plōrat et quem verberat servus nōn dominus est, sed servus!'' Cantat: ``Iam Spartacus Crīxusque dominī novī sunt, et Naevia domina nova est, et Batiātus servus meus est! Hahahae!''
360 \mychapter{numerare.png}{DOMINI NOVI}{AD CAPITVLVM IV}{(et fābulam anteriōrem `NVM DOMINVS PLORAT?')}
361 \chapterpicnote{10}{Quid est ``fābula anterior''? \\Vidē pāginam VIII! ($\leftarrow$)}
362 Crīxus: ``Batiāte, ubi est pecūnia?''
364 Batiātus tacet. Spartacus sūmit baculum eius, rūrsusque Batiātum verberat. Eum vocat: ``Batiāte!''
366 Batiātus nūllum vocābulum respondet, tantum plōrat.
368 Naevia: ``Ecce sacculum eius! Vidē, hīc! Habet pecūniam suam in sacculō suō!''
370 Naevia sacculum eius sūmit.
372 Crīxus: ``Num vacuus est?''
374 Spartacus imperat: ``Sacculum in mēnsā pōne, Naevia!''
376 \marginpar{Naevia $\rightarrow$ ``Naevia!''\\\emph{Sed:}\\Crīxus $\rightarrow$ ``Crīxe!''}
378 Naevia respondet: ``Nōn sacculus tuus est, Spartace, neque sacculus tuus, Crīxe! Sacculus meus est.''
380 Spartacus rūrsus imperat: ``In mēnsā pōne!''
382 Naevia tacet, et pāret. In sacculō nummī sunt.
384 Crīxus: ``Quot nummī sunt?''
386 Naevia numerat: ``Sunt decem nummī.''
388 Sunt laetī Spartacus Crīxus Naeviaque, quia numerus num\-mō\-rum in mēnsā magnus est. Sed trēs hominēs sunt Naevia Spartacus Crī\-xus\-que. Quem numerum nummōrum habet ūnus homō?
390 \marginpar{\marpic{0.75}{vitruvian.png}ūnus homō,\\multī hominēs}
392 Spartacus prīmum nummum sūmit, et Crīxum imperat: ``Nummum secundum sūme, Crīxe.'' Is sūmit. ``Nummum tertium sūme, Naevia.'' Sūmit.
394 Iam septem nummī in sacculō sunt. Rūrsus ūnum sūmit Spartacus, ūnum sūmit Crīxus, ūnum Naevia.
396 Iam quattuor nummī in sacculō sunt. Rūrsus sūmit Spartacus, sūmit Crīxus, sūmit Naevia.
398 Iam ūnus tantum nummus cēterus in sacculō est. Cuius nummus est? Tacet Spartacus, tacet Crīxus, tacet Naevia.
400 Rīdet Crīxus, et sūmit nummum. Num nummus eius est? Īrātī sunt Spartacus Naeviaque. Baculum Batiātī sūmit Spartacus.
402 Sed ecce, Crīxus nummum in nāsō\marginpar{\marpic{0.5}{nasus.png}nāsus} Batiātī pōnit. Iam Spartacus rīdet, iam rīdet Naevia. Crīxus: ``Batiātus bonus servus est. Batiāte, bone et probe serve – nummum tuum sūme!'' Batiātus tacet, et pāret.
404 Sed audī! Vocat fēmina: ``Batiāte!'' Est Seppia quae vocat, fīlia Batiātī. Iam Spartacus nōn rīdet, neque rīdet Naevia.
406 Crīxus: ``Fū! Fīlia adest.''
408 Spartacus: ``Nōn iam adest. Sed venit. Nōn iam audit neque videt quod hīc est. Tacē.''
410 Batiātus fīliam suam vocat: ``Seppia! Sep…!'' Rūrsus eum pulsat Naevia.
412 Spartacus: ``Tacē, Batiāte! Nūllum verbum respondē!''
414 Seppia rūrsus vocat: ``Batiāte? Respondē!'' Nōn iam Batiātum videt neque Spartacum Crīxumque. Sed videt Naeviam, quae venit.% \vs{0.5}
415 \noindent\vs{-0.5}\\\includegraphics[width=\textwidth]{pics/hiding.png} % \\\noindent
417 Naevia Seppiam salūtat: ``Salvē, Seppia!''
419 Nōn salūtat Naeviam Seppia, tantum eam interrogat: ``Batiātus adest?''
421 Naevia respondet: ``Hīc nōn est. Abest.''
423 Seppia: ``Nōnne mē vocat? Vir mē vocat!''
425 \marginpar{``Improbus\\ servus est.'' : \\``Improb\emph{um} serv\emph{um}!''}
426 Rīdet Naevia, et respondet: ``Nōn Batiātus est quī tē vocat. Est Crīxus, quī laetus est, quia tē videt.''
428 Seppia: ``Quid? Improbum Crīxum! Servus probus fīlīam dominī suī nōn vocat. Fū!''
430 Seppia Crīxum accūsat, et īrāta discēdit. Nōn audit Naeviam, quae quoque discēdit, sed laeta rīdet.
432 \mychapter{}{VILLA VACVA}{AD CAPITVLVM V}{}
433 Ubi sunt ancillae, ubi servī? Ubi sunt māter paterque et Quīntus Mārcusque? Nūllōs Iūlia audit, nūllōs videt. Vocat: ``Māter! Pater! Venīte!'' Nūllī veniunt. Vocat: ``Quīnte! Mārce! Respondēte!'' Nūllī respondent. Absunt. Sōla est Iūlia in vīllā vacuā.
435 Id Iūliam nōn dēlectat. Cūr iī cum servīs ancillīsque discēdunt, quid agunt, et cūr sine eā? Num amant fīliam suam, quae eōs amat? Plōrat Iūlia sōla. Discēduntne iī quia foeda est puella, neque proba, neque bona? Plōrat et plōrat.
437 Rūrsus servōs ancillāsque vocat. In cubicula eōrum venit, venit in ātrium, in cubicula Mārcī Quīn\-tī\-que, in cubiculum Iūliī Aemiliaeque. Iam in ōstiō est: Ecce hortus magnus! In eum nōn venit. Is Iūliam nōn dēlectat, quia in eō habitant faunī, quī sunt virī parvī foedī improbīque, quī eam vocant et rīdent. Discēdit ab ōstiō.
439 \marginpar{\marpic{}{fauni.png}faunus, faunī}
441 Rūrsus in ātrium venit. Videt aquam in impluviō, et in impluvium venit, et aquam pulsat. Iam nōn plōrat, sed rīdet: Amat aquam et id quod in eā agit, et nūllam mātrem nūllāsque ancillās audit quae eam vocant: ``Iūlia! Improba puella est quae aquam pulsat!'' Iam aqua nōn tantum in impluviō est, sed etiam ex eō venit. Fluviī in ātriō sunt! Ōceanus est! Iūlia aquam pulsat et pulsat, et iam aqua ex ātriō in cubicula venit, et iam impluvium vacuum est.
443 Discēdit Iūlia ex impluviō et ex ātriō, et in peristȳlum venit. Hortum magnum Iūlia nōn amat, sed hortus parvus in peristȳlō eam dēlectat. Dēlectant eam rosae hīc,\marginpar{\emph{quās}: rosās}quās amat, et līlia quoque: Iūlia ea\marginpar{e\emph{a} (\emph{acc}) carpit :\\līli\emph{a} (\emph{acc}) carpit\\\emph{Sed:}\\e\emph{a} (\emph{nōm}) e\emph{ās} carpit :\\Iūli\emph{a} ros\emph{ās} carpit}carpit, et nāsum suum in iīs pōnit. Multās rosās carpit, et multa līlia etiam, et ea numerat: ``Ūnum, duo, tria, quattuor, …''
445 Respondet: ``Quīnque.''
447 Tacet Iūlia. Quid? Quis respondet? Tacet et audit. Num faunī ex hortō magnō in hortum parvum peristȳlī veniunt?
449 Nūllum audit. Rīdet Iūlia. Sōla est!
451 Rūrsus numerat: ``Sex, septem, octō …''
453 Respondet: ``Novem.''
455 Rūrsus tacet Iūlia. Iam nōn rīdet. Audit et audit. Videt līlia et rosās. Sunt multae, sunt pulchrae. Tacent. Sed … Audiuntne\marginpar{e\emph{ae}: ros\emph{ae}\\e\emph{am}: Iūli\emph{am}}eae eam? Suntne eae quae eam respondent? Iūlia rūrsus audit.
457 ``Lalla…'' Cantant! Līlia cantant!
459 ``Lallalla!'' Rosae etiam cantant!
461 ``Ō, improbam ancillam! Dēlia, tacē! Iam nōn dormit mea bona et proba puella.''
463 Aemilia īrāta est, quia fīlia sua iam rūrsus nōn dormit, quia rūrsus Dēlia, quae ancilla eius est, cantat. Id Mārcum, fīlium eius quī quoque adest, dēlectat: Rīdet eās trēs.\marginpar{eās trēs: eās, quae trēs sunt\\(\emph{nōm.}: trēs, trēs, tria;\\\emph{acc.}: trēs, trēs, tria)}Iam Dēlia etiam īrāta est, et Aemiliam respondet: ``Ancilla tua tantum cantat, nōn rīdet dominam neque fīliam eius. Puerum tuum verberā!''
465 Quīntus venit. Aemiliam Dēliamque īrātās videt, laetumque Mārcum. Eum accūsat: ``Quid is agit? Rūrsusne improbus est?'' Iūlia tantum nōn īrāta est, quia adest familia sua (sine Iūliō) quam amat. Iam sōla nōn est! Rīdet quia Mārcus rīdet – rīdet cum Marcō.
467 Mārcus: ``Quid? Cūr Iūlia mē rīdet?'' Īrātus Quīntum pulsat.
469 \mychapter{}{MVLTAE VILLAE, MVLTAE PORTAE}{AD CAPITVLVM VI}{}
471 \marginpar{\vsnonl{-7}mīlia: \marpic{0.5}{milia.png}}Ecce fēminae ante mūrum. Ex portā in mūrō vir ad eās equō vehitur. Fēminās salūtat et interrogat: ``Salvēte, dominae pulchrae! Ubi habitat Sextus Caecilius? Mē vocat, amīcum suum.''
473 \marginpar{\vsnonl{-7}A: vīlla Sexti Caeciliī\\B: vīlla Septimī Metellī\\C: vīlla Quintī Iūliī\\D: vīlla Quintī Metellī\\E: via Barca\\F: via Leppia\\G: porta Cornēlia\\H: porta Claudia\\I: X mīlia\\K: XII mīlia}
474 \marginpar{\vsnonl{1}Pōne litterās hīc:\vs{0.5}\marpic{}{villae.png}}Respondet fēmina prīma: ``Ō! Vīlla Sextī Caeciliī post vīllam Septimī Metellī est, quae est vīlla magna cum paucīs fenestrīs et bonō hortō quae ante vīllam Quīntī Iūliī est.''
476 Respondet fēmina secunda: ``Vīlla Quīntī Iūliī autem inter vīl\-lam Oc\-tā\-viī Caeciliī et vīllam Sextī Iūliī est, quae est vīlla parva cum multīs fenestrīs et malō hortō.''
478 Respondet fēmina tertia: ``Et vīlla Sextī Iūliī quae prope Viam Barcam est, ubi Via Barca in Viam Leppiam venit, quae ad vīllam Quīntī Metellī it, vīllam bonam sine fenestrīs, duodecim mīlia ā Portā Cornēliā.''
480 Vir in equō fessus audit. Quot vīllae, quot Sextī, quot Iūliī! Rūrsus fēminās interrogat: ``Proculne est Porta Cornēlia ā portā quae hīc est?''
482 Respondet fēmina prīma: ``Nōn est. Quī ad Portam Cornēliam ambulat tantum quattuor portās it circum mūrum. Porta hīc Porta Aemilia est, et Porta Cornēlia post trēs cēterās portās est.''
484 Respondet fēmina secunda: ``Nōn autem ex Portā Cornēliā dis\-cēdit Via Barca, sed ex Portā Claudiā. Est porta secunda post Portam Cornēliam, et Porta Cornēlia tantum duās portās post Portam Aurēliam est.''
486 \marginpar{\vsnonl{-2.5}A: porta Claudia\\B: porta Aemilia\\C: porta Cornēlia\\D: porta Aurēlia}
487 \marginpar{\vsnonl{1}Pōne litterās hīc:\vs{0.5}\marpic{}{portae.png}}Vir in equō iam tam īrātus quam fessus audit. Iam equum imperat: ``Age! Portam Claudiam venī, quae duās portās ante Portam Cornēliam est, quae … porta tertia post portam est quae hīc est?'' Cum equō discēdit.
488 Respondet fēmina tertia: ``Est Porta Claudia ex quā Via Barca discēdit, sed est via inter Portam Cornēliam et Vīllam Sextī Iūliī duodecim mīlia longa. Vīlla Septimī Metellī autem decem tantum mīlia ā Portā Claudiā est.''
490 Vident feminae virum equumque, quī iam parvae videntur, quia procul sunt ab iīs.
493 Fēmina prīma: ``Nōnne `Porta Claudia' nōmen antīquum est Portae Aemiliae hīc?''
494 \marginpar{nōmen : titulus}
496 Fēmina secunda respondet: ``Est. Sunt sex tantum portae in mūrō oppidī. Vir quī ab portā hīc sex portās circum mūrum ambulat, rūrsus ad portām hīc est.''
498 Post umerōs eārum virōs audiunt, itaque ad Portam Aemiliam eunt, quae etiam Porta Claudia est.
500 Femina tertia: ``Ecce via Barca hīc in oppidum venit. Vidēte, virēs per eam veniunt!''
502 Venit lectīca, quae portātur ab quartīs servīs. Ex fenestrā lectīcae dominus nāsum suum pōnit, et fēminās salūtat: ``Salvēte, amīcae meae!''
504 Respondent fēminae: ``Salvē, bone amīce Sexte Caecilī!''\marginpar{Caecilī (\emph{voc}) $\leftarrow$ Caecilius}